گزارش کار آموزی طرح جمع آوری شبکه فاضلاب

شبکه فاضلاب

شبکه های آب و فاضلاب

کارآموزی عمران

مقدمه:

آب یکی از نیازهای اساسی زندگی انسانها می باشد. نیاز امروزه بشر به آب، او را واداشته تا آب مصرف شده را برای مصارف دوباره تصفیه نماید. بنابراین نیاز به شبکه ای برای جمع آوری آب مصرفی توسط مصارف خانگی امری ضروری به نظر می رسد.

این امر هم باعث صرفه جویی در مصرف آب شده و هم باعث می شود با جمع آوری توسط شبکه فاضلاب از انباشت فاضلاب در کوچه و خیابان و ایجاد تعفن و بوی آزار دهنده در معابر عمومی جلوگیری نماید.

شبکه فاضلاب عبارتست از سیستمی متشکل از لوله های فاضلاب برای انتقال فاضلاب خانگی و غیر خانگی به محل تصفیه خانه ها، که این لوله ها در داخل کانالهایی قرار می گیرند که ترانشه نامیده می شوند.

یکی از مناسب ترین روشهای جمع آوری فاضلاب، استفاده از روش ثقلی می باشد که در این روش فاضلاب تحت نیروی ثقل خود داخل فاضلاب رو جریان یافته و به حرکت در می آید. بدیهی است در این روش شیب اغلب فاضلاب رو ها بر اساس توپوگرافی منطقه انتخاب می شود.

اما در شرایط خاصی که زمین طبیعی مسطح بوده و از شیب کمی برخوردار باشد یا در مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالا بوده و نزدیک سطح زمین باشد، عملیات حفاری به سادگی میسر نمی باشد و روش ثقلی روش مناسبی نمی باشد و در صورت کاربرد آن علاوه بر افزایش تصاعدی هزینه های اجرایی به ناچار باید از ایستگاههای پمپاژ و خطوط تحت فشار فاضلاب استفاده نمود؛ که خود مشکلات زیادی در مرحله بهره برداری ایجاد می کند. که از روشهای دیگری استفاده می شود.

عوامل موثر در انتخاب روش اجرائی شبکه جمع آوری فاضلاب :

الف : توپوگرافی محدوده شبکه جمع آوری فاضلاب

ب : سطح آب زیرزمینی

پ : مشخصات ژئوتکنیکی و شرایط تحت الارضی خاک محدوده شبکه جمع آوری فاضلاب

ت : میزان نفوذپذیری آب در لایه های خاک در زمان حفاری و پایداری خاک

ث : زمان اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب

ج : هزینه اجرائی شبکه جمع آوری فاضلاب

چ : مسائل بهره برداری و نگهداری شبکه جمع آوری فاضلاب و تاسیسات جانبی

ح : هزینه سرمایه گذاری اولیه شبکه جمع آوری فاضلاب

خ : تاسیسات زیربنایی شهری از قبیل: آب، گاز، برق، مخابرات، مترو و …

د : شرایط ترافیک شهری و گذربندی معابر شهری

معرفی روش های اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب :

روشهای کلی اجرائی شبکه های جمع آوری فاضلاب در دو حالت ثقلی و تحت فشار به صورت زیر می باشد:

روش اجرائی در سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب در حالت ثقلی :

در این روش عمق لوله گذاری ها عمدتاً تابعی از تامین شرایط و ضوابط هیدرولیکی لوله ها با مقاطع نیمه پر و به طور کلی تابعی از شرایط توپوگرافی منطقه می باشد. در این حالت در مناطق پست و هموار که دارای توپوگرافی یکنواختی می باشند؛ به دلیل عدم وجود شیب کافی عمق لوله گذاری ها افزایش می یابد.

روشهای اجرایی در این حالت به شرح زیر است :

1. اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از روش حفاری ترانشه رو باز
2. اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از سیستم حفاری تونل های سنتی (نقب)
3. اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از روش لوله رانی توسط دستگاههای میکروتونلینگ

روش میکروتونلینگ :

به طورکلی دو روش عمده برای نصب شبکه های فاضلاب در سطح شهر وجود دارد . روش اول که بسیار متداول می باشد روش ترانشه باز بوده و روش دوم روشهای بدون حفر ترانشه می باشد . یکی از روشهای اجرای شبکه بدون حفر ترانشه ، احداث نقب های سنتی بوده و روش دیگر استفاده از دستگاههای حفار میکروتونل و پایپ جکینگ است؛ که از جدیدترین روشهای لوله گذاری دنیا است.

اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از سیستم پیش زهکشی و پایین آوردن موضعی سطح آب زیرزمینی

اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از سیستم های تجهیزات حفاظت دیوار ترانشه و تثبیت آن با استفاده از مقاطع فولادی به روشهای سپرکوبی

روش اجرائی در سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب در حالت تحت مکش :

این روش اجرایی عمدتاً در مناطقی که مشکلات اجرایی به حالت ثقلی افزایش پیدا می کند یا ادامه عملیات را غیر ممکن می سازد، و در مناطقی که ساخت سازه ها پراکنده و در فواصل زیاد از هم می باشد؛ استفاده می شود. روشهای مختلف در این حالت به شرح زیر است :

اجرای شبکه فاضلاب به صورت سیستم تحت مکش منفی (خلاء مرکزی) با استفاده از ایستگاه تولید خلاء و جمع آوری فاضلاب از واحدهای مسکونی به حالت مکش و هدایت آن به محل تخلیه یا تصفیه خانه

اجرای شبکه فاضلاب به صورت ترکیبی از سیستم ثقلی و مکشی به جهت کاهش عمق لوله گذاری و همچنین استفاده از ایستگاههای پمپاژ اصلی جهت هدایت فاضلاب جمع آوری شده به محل تخلیه یا تصفیه خانه

معرفی سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب تحت مکش :

شیوه ای موفق در مناطقی که استفاده از روش ثقلی مناسب نمی باشد؛ استفاده از روش جمع آوری فاضلاب تحت مکش می باشد. عمدتاً استفاده از سیستم تحت مکش در طراحی و اجرای شبکه های جمع آوری فاضلاب در شرایط زیر به کار می رود :

در شرایطی که خاک تحت الارضی ناپایدار و دانه بندی خاک نامناسب است.

در مناطقی که توپوگرافی محدوده طرح مسطح بوده و از شیب طبیعی بسیار کمی برخوردار باشد.

در مناطقی که سطح آب های زیرزمینی بالا است.

در شرایطی که جهت حفر ترانشه محدودیت وجود داشته باشد.

در مناطقی که جنس لایه های زمین سنگی است.

در مناطقی که بافت شهری پراکنده باشد.

در این شیوه ابتدا فاضلاب یک یا چند واحد اعم از مسکونی، تجاری، بیمارستان و یا کارگاه به صورت ثقلی به داخل یک حوضچه (Pit) جمع آوری می شود و پس از جمع آوری فاضلاب به مقدار معین در قسمت تحتانی حوضچه، توسط شیرهای خلاء که در قسمت فوقانی حوضچه قرار گرفته است؛ فاضلاب به خطوط جمع آوری تحت مکش منتقل می گردد.

فاضلاب تخلیه شده به شبکه جمع آوری اصلی، در حالت دو قشری جریان (مخلوط فاضلاب و هوا) به محل ایستگاه مکش اصلی منتهی می شود.
در انتها فاضلاب جمع آوری شده در محل ایستگاه تامین خلاء به صورت پمپاژ یا ثقلی به محل خروجی شبکه (خط انتقال یا تصفیه خانه) هدایت می گردد.

اجزاء سیستم جمع آوری تحت مکش :

الف : حوضچه شیر خلاء تخلیه فاضلاب :

که از دو قسمت تحتانی و فوقانی برای جمع آوری و انتقال به خطوط تحت مکش تشکیل شده است.

ب : شبکه اصلی لوله کشی فاضلاب :

با توجه به عملکرد مکشی بودن، قطر لوله ها کمتر از حالت ثقلی و بین 90 تا 250 میلیمتر است؛ شبکه آب بند بوده و از نشت بوی نامطبوع و بند آمدن لوله به علت وجود 10 تا 15 برابری هوا نسبت به فاضلاب جلوگیری می کند.

چون سیستم تحت مکش است؛ شیب لوله ها می تواند منفی شده یا غیر ثابت باشد و در برخورد با دیگر تاسیسات زیر زمینی تغییر مسیر داده و از زیر آنها عبور نماید؛ عرض ترانشه با کاهش قطر، کمتر و نیز عمق لوله گذاری می تواند تا 1 متر کاهش یابد. همچنین زمان و هزینه اجرا کمتر است.

ج : ایستگاه تامین فشار منفی :

سومین و مهمترین قسمت این شبکه، ایستگاه تامین فشار منفی می باشد؛ که وظیفه تامین مکش کل شبکه و ذخیره و تخلیه فاضلاب به خروجی شبکه را دارد. که در مرکز سیستم قرار می گیرد.

معرفی سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب تحت ثقلی :

این شبکه فاضلاب عبارتست از سیستمی متشکل از آدم رو ها (آدم روها) و لوله های فاضلاب با شیب ثابت بین این آدم رو ها برای انتقال فاضلاب خانگی و همچنین غیر خانگی به محل تصفیه خانه ها، که این لوله ها در داخل کانالهایی قرار می گیرند که ترانشه نامیده می شوند.

اولین اصل در طراحی این نوع شبکه فاضلاب اینست که لوله ها می بایست در امتداد مستقیم قرار گیرند و با یک شیب و امتداد ثابت از آدم روی به آدم رو دیگر وصل شوند. به عبارتی در مکانهایی که نتوان امتداد لوله را مستقیم نگه داشت، با ایجاد آدم رو می توان تغییر زاویه و یا تغییر راستا داد.

نقشه های شبکه فاضلاب بر اساس رقوم ارتفاعی زمین که در نقشه های سازمان نقشه برداری کشور موجود است طراحی می شوند. در این نقشه ها در محل هایی که آدم رو ایجاد می شود شیب بین دو آدم رو که لوله با آن شیب اجرا می شود را با اختلاف ارتفاع روی بتن کف آدم رو که توسط دوربین نقشه برداری و با توجه به نقاط با ارتفاع مشخص سازمان نقشه برداری اندازه گیری می شود بدست می آورند؛ بدین ترتیب که شیب لوله برابر است با :

اختلاف ارتفاع دو نقطه تقسیم بر فاصله دو نقطه = شیب لوله
در پروژه کارآموزی روی این نوع سیستم انتقال فاضلاب کار نمودیم.

آدم رو (منهول):

آدم رو ها که در مسیر خط لوله طرح قرار می گیرند به منظور تثبیت شیب و امتداد و دسترسی آسان انسان به لوله به کار می روند. از بتن و یا آجری ساخته می شوند.

آدم رو بتنی :

آدم رو بتنی یا به صورت پیش ساخته و یا به صورت درجا به کار می رود؛ با توجه به موقعیت محل و به ندرت از این نوع آدم رو استفاده می شود. معمولاً در خیابانهایی که بار ترافیکی زیاد است به کار می رود. اما چون دقت و زمان بیشتری می برد کاربرد کمتری نسبت به آدم رو آجری دارد. در جدول زیر آرماتور بندی آدم رو های بتنی درجا و پیش ساخته و همچنین پلان آدم رو بتنی را مشاهده می نمایید :

 

آدم رو بتنی با استفاده از بتن مسلح در کارگاه با مقطع مربع یا دایره ای و در ارتفاع های 5/0 ، 8/0 و 1 متری و … بدین شرح ساخته می شود؛ که با استفاده از میلگرد و ملات سیمان که توسط بتونیر آماده شده در قالب های مخصوص ریخته شده و توسط ویبراتور متراکم می شود. بعد از 28 روز توسط جرثقیل به محل پروژه انتقال داده می شود. همچنین دال بتنی کف به همراه 1 متر از ارتفاع آدم رو به صورت یکپارچه تولید می شود که در محل پروژه در کف قرار داده می شود و توسط قطعات میانی و دال بتنی سقف به ارتفاع لازم می رسد.

آدم رو آجری:

آدم رو آجری سازه ایست عمدتاً استوانه ای شکل که با آجر ماشینی سوراخ دار و ملات درست می شود. این سازه در زیر سطح زمین اجرا می شود. در زیر و روی آن شناژ بتن اجرا می شود. دیواره آجری آن به عرض 35 سانتیمتر می باشد.

عمق آدم رو با توجه به رقوم ارتفاعی زمین و موقعیت آدم رو در شبکه و رقوم سطح زمین در نقشه های سازمان نقشه برداری کشور و موقعیت ورودی و خروجی لوله ها از آدم رو طراحی می شود.

ابتدا کف آدم رو به ارتفاع 10 سانتیمتر بتن مگر می شود (در این نوع بتن 150 کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب بتن به کار می رود.) سپس سبدی روی آن قرار داده می شود. سبدی زیر آن به ابعاد 8/1*8/1 متر می باشد. ارتفاع سبدی 20 سانتیمتر می باشد. همچنین باید اطراف سبدی ضخامت ملات 10 سانتیمتر باشد؛ به عبارتی ابعاد محلی که آدم رو در آن قرار می گیرد، می بایست 2*2 متر باشد؛ آرماتوربندی کف بر اساس قطر داخلی آدم رو اجرا می شود و در آن از میلگرد آجدار شماره 12 استفاده می شود.

سپس با ملات بتن 350 بتن ریزی می شود.این بتن حتماً می بایست با بتونیر ساخته شده و بر اساس طرح اختلاط بتن باشد. همچنین ماسه باید شسته بوده و درشت دانه (بادامی) حتی الامکان خاک نداشته باشد، چون وجود خاک به شدت مقاومت بتن را پایین می آورد. بتنی که خاک داشته باشد به صورت تیره و عمدتاً قهوه ای رنگ در می آید.

(در کارگاه به کارگران گفته شده بود 4 سطل آب،12 بیل سیمان، 20 بیل ماسه شسته،30 بیل شن درشت دانه (بادامی) در بتونیر ریخته شود که بر اساس تجربه مهندس سرپرست کارگاه بود.)
بعد از بتن ریزی ، روی سطح بتن، کف تمام شده آدم رو خواهد بود.

حال آدم رو به قطر داخلی 1 یا 2/1متر اجرا می شود، که قطر خارجی آن 7/1 یا 9/1 متر خواهد بود. دیواره آدم رو آجری 35 سانتیمترخواهد بود که به صورت استوانه کامل بالا می آید و بنّا در اجرای آن تاثیر بسزایی دارد.

در دیواره آدم رو ورودی و خروجی فاضلاب تعبیه شده که اختلاف ارتفاع این دو 10 سانتیمتر بوده تا در داخل آدم رو شیب در حدود 100 در هزار باشد. همچنین برای توسعه آینده شبکه ممکن است لوله انتظار تعبیه شده که در آینده بتوان از آن استفاده نمود.
همچنین پله ها برای دسترسی به کف آدم رو در دیواره آدم رو به فاصله 30 سانتیمتر از هم قرار می گیرند. بهتر است پله ها به صورت چپ و راست قرار گیرند تا دسترسی آسان تر باشد.

همچنین پلان پله مورد استفاده و طریقه نصب آن را مشاهده می نمائید:

بعد از اینکه دیواره آدم رو به ارتفاعی رسید که 30 سانتیمتر تا سطح زمین باقی مانده باشد، سبدی رو به صورت مقطع آدم رو که معمولاً دایره ایست و به قطر 5/1 یا 7/1 متر و ارتفاع 20 سانتیمتر مطابق شکل اجرا شده و با بتن 350، بتن ریزی می شود. در 10 سانتیمتر باقیمانده دریچه آدم رو قرار می گیرد.

سطح دریچه آدم رو در خیابانهایی که روسازی شده باشد می بایست مطابق با سطح آسفالت اطراف دریچه و در خیابانهایی که هنوز روسازی نشده با توجه به رقوم نهایی سطح خیابان تعیین گردد.
در شکل زیر پلان درپوش و قالب دریچه آدم رو را مشاهده می نمایید:

گاهی اوقات تاسیساتی از قبیل لوله های گاز، آب یا کابل تلفن باعث شده که نتوان آدم رو را به صورت کامل استوانه ای بالا آورد؛ در این صورت می بایست تا ارتفاعی مانده به تاسیسات مزاحم قطر آدم رو را با افزایش ارتفاع کم نموده تا بتوان از کنار این تاسیسات عبور نمود. زیرا در هیچ صورت نباید این تاسیسات از داخل آدم رو یا دیواره عبور کنند. به این نوع آدم رو؛ خمره ای می گویند.

باید توجه داشت که در این آدم رو ها قطر داخلی دهانه بالای آدم رو نباید از 75 سانتیمتر کمتر شود تا بتوان دریچه را گذاشت و به داخل آدم رو عبور و مرور کرد.

اگر تاسیسات مزاحم به گونه ای بود که نمی شد آدم رو را اجرا نمود می بایست مکان آدم رو عوض شود.
در مسیر های غیر آسفالت و عمدتاً خاکی به جهت موارد زیر لازمست آدم روهای مسیر فوق 30 الی50 سانتیمتر بالای سطح زمین اجرا گردد.

حفاظت آدم رو ها از جریانهای آب سطحی و لجن و خاک

در صورت گسترش محدوده شهرسازی و آسفالت مسیرهای جدید، باعث زیر خاک ماندن آدم رو ها نگردد.
در مکانهای بایر آدم رو های بالا آمده و همچنین مسیر لوله به راحتی قابل تشخیص باشد.
همچنین بهای احداث آدم روهای بتنی بر حسب بتن 350 مصرفی در آدم رو، اعم از درجا یا پیش ساخته پرداخت می شود و بهای آدم رو آجری بر حسب حجم آجر مصرفی در بدنه آدم رو محاسبه و پرداخت می شود.

لازم بذکر است در آدم رو های خمره ای در قسمتی که آدم رو جمع می شود؛ مخروط در نظر گرفته می شود.

تعیین مسیر و امتداد لوله گذاری :

به منظور مشخص کردن مسیر خاک برداری در طول ترانشه بهتر است در امتداد محور مسیر میخکوبی نموده تا قبل از شروع عملیات خاکبرداری شرایط کار برای متصدیان خاکبرداری مشخص شود. به منظور کنترل مسیر، در امتداد و به موازات آن میخهای کمکی کوبیده می شود یا نقاطی کاملاً مشخص شده تا همواره امکان کنترل محور در هر لحظه به طور دقیق وجود داشته باشد. بنابراین باید قبل از شروع عملیات اجرایی پروفیل زمین در مسیر لوله و کد ارتفاعی برداشت می شود تا در صورت اختلاف با نقشه با تایید دستگاه نظارت اصلاحات لازم صورت گیرد.

در خاکبرداری ترانشه معمولاً عمق ترانشه را در مرحله اول دقیقاً در روی میخ ها منعکس نمی کنند. ولی حدود کار مشخص می گردد. تا به این ترتیب اعم از اینکه خاکبرداری با وسایل دستی یا ادوات مکانیکی انجام گیرد؛ اشکالی پیش نیاید. خاکبرداری و ترانشه کنی با عمق شیب طراحی شده در مرحله دوم عملیات خاکبرداری تعیین می گردد.

در مورد آدم رو ها و یا متعلقات دیگر ترانشه که پهنای ترانشه را تغییر می دهند، بهتر است میخکوبی در دو جهت عمود بر هم انجام گیرد.

دوربین نقشه برداری :

دوربین نقشه برداری به منظور تعیین عمق ترانشه از سطح زمین با توجه به نقشه های اجرایی به کار می رود؛ کار با دوربین نقشه برداری بدین صورت است که با توجه به نقاط با ارتفاع مشخص سازمان نقشه برداری شاخص را در آن نقطه گذاشته تا ارتفاع آکس دوربین از نقطه مورد نظر مشخص شود و عمق ترانشه نیز محاسبه شود.

برای این کار ابتدا دوربین تراز می شود؛ می بایست یک پایه دوربین را ثابت نموده سپس دوربین را حدودی تراز نموده تا حباب داخل دایره مورد نظر یا نزدیک آن قرار گیرد؛ آن گاه با استفاده از پیچ های زیر دوربین آن را طوری تراز نموده که همه یا حداقل دو سوم حباب داخل دایره قرار گیرد. حال دوربین به سمت شاخص 5 متری که مدرج است نشانه روی شده و تنظیم می شود که تارهای بالا، وسط و پایین و اعداد به خوبی مشاهده شوند. تار وسط خوانده می شود که این ارتفاع نقطه مورد نظر است؛ در مسیر ترانشه آن قدر باید عمق ترانشه گود شود تا عدد مورد نظر نقشه را نشان دهد.

برش آسفالت:

در مسیرهایی که ترانشه از خیابان عبور می کند، آسفالت خیابان (به عرض ترانشه و در امتداد مسیر) توسط دستگاهی که کاتر نام دارد برش زده می شود؛ سپس آسفالت برش زده شده با بیل مکانیکی یا دستی جمع اوری شده تا عملیات خاکبرداری آغاز گردد.

در شکل مقابل برش توسط دستگاه کاتر را مشاهده می کنید.

خاکبرداری :

خاکبرداری شامل عملیات خاکبرداری برای نصب لوله ها، احداث آدم رو ها و سایر تاسیسات و همچنین خاکبرداری از محل قرضه جهت خاکریزی روی لوله ها می باشد.
به طور کلی حفاری در خاکهای رسی، ماسه ای، شنی، قلوه سنگی، رگه های مخلوط شن و ماسه و به طور کلی در خاکهایی که به کارگیری ماشین آلات معمولی جهت حفاری کفایت نماید و کاربرد مواد منفجره و یا ماشین آلات سنگین ضروری نباشد، جزء حفاری های در خاک محسوب می شود.

کلیه عملیات خاکبرداری بایستی بر اساس خطوط شیب ها، زوایا و ابعاد و مقاطع داده شده در نقشه ها صورت گیرد. عملیات خاکبرداری با توجه به نوع و میزان کار و حفاظت آن به دو دسته تقسیم شده است :

خاکبرداری برای ترانشه لوله ها

خاکبرداری برای آدم رو ها و گمانه های آزمایشی و یا هر گونه گود برداری و یا پی کنی و کارهای متفرقه دیگر

در اشکال زیر خاکبرداری توسط بیل مکانیکی را مشاهده می نمایید.

عملیات خاکبرداری تا حد امکان بایستی در حالت خشک انجام شود و در صورت لزوم زمین به وسیله زهکشی خشکانیده شود. در این صورت لازم است باری جمع آوری آب های زهکشی شده در پایین ترین نقطه کار چاهکی حفر شود و آبهای زائد به آن هدایت گردد به طوریکه سطح آب زیرزمینی از پایین ترین حد استقرار مصالح و تاسیسات پایین تر قرار گیرد.کف محل های خاکبرداری شده باید از مواد آلی یا خرده سنگ پاک شود. در مواردی می بایست مواد نامناسب حذف شده و با مصالح مناسب پر شده و متراکم گردد.

حداقل عمق لوله های فاضلاب از کف لوله تا سطح تمام شده خیابان و یا زمین طبیعی طبق جداول و نقشه های اجرایی داده می شود که برای لوله 200 حداقل 7/1 متر می باشد.

عملیات خاکبرداری را باید در هر نوع خاک می بایست انجام داده و در مقابل هر نوع مانع به نحوی انجام داد که بتوان لوله ها را در امتداد و عمق مشخص شده نصب نمود.

در هنگام خاکبرداری باید به نکات زیر توجه نمود :

در هیچ شرایطی خاکهای کنده شده را نباید در فاصله ای کمتر از 60 سانتیمتری از لبه ترانشه انبار کرد.
ترتیب اجرای شبکه فاضلاب بایستی از گودترین نقطه شبکه شروع گردیده و به سمت نقاط ارتفاعی بالاتر خاتمه یابد. این موضوع از دو نظر حائز اهمیت است :

با کارگذاری لوله از پایین به بالا امکان زهکشی ترانشه وجود دارد. باید توجه داشت که به هیچ وجه آب در داخل فاضلاب رو جاری نگردد مگر آن که اتصال لوله ها قبلاً محکم شده و لوله ها کاملاً در جای خود تثبیت شده باشند.

در صورت وجود هر گونه اختلافی از نظر شیب بندی در رقمهای ارتفاعی، امکان اصلاح و سرشکن کردن اختلافات راحت تر انجام می گیرد.
با توجه به اینکه همواره امکان ریزش دیواره ترانشه وجود دارد و همچنین خطرات ناشی از آمد و شد در ترانشه ها غیر قابل اغماض است، لذا می بایست حفر ترانشه در طول زیاد انجام نگیرد.

ترانشه :

به کانال هایی که لوله ها در آنها قرار می گیرند و در مسیر بین دو آدم رو کنده می شوند؛ ترانشه می گویند.
برش آسفالت کلیه معابر و مسیرها باید با استفاده از کاتر مناسب صورت گیرد؛ برش با کمپرسور مجاز نمی باشد.
طول ترانشه ها بستگی به فاصله دو مهنول داشته اما عرض ترانشه بستگی به نوع لوله و قطر آن خواهد داشت. ولی در کل طول ترانشه حفر شده در پیشاپیش عملیات نصب لوله با نظر دستگاه نظارت تعیین می گردد و در هیچ موردی نباید بیش از 100 متر باشد.
در جدول زیر عرض ترانشه برای انواع لوله با قطر های مختلف را بر حسب سانتیمتر مشاهده می نمایید.

لوله آزبست سیمان فاضلابی A.C.S. لوله بتنی ساده یا مسلح فاضلابی C.S. , R.C.S. لوله پی وی سی فاضلابی P.V.C.S. لوله پلی اتیلنی فاضلابیP.E.S لوله فایبرگلاس فاضلابی G.R.P.S. قطر داخلی (میلیمتر) N.D.
پهنای ترانشه طبق نقشه های اجرایی صورت می گیرد، ولی در هر صورت مقدار فوق نباید مانع از داخل شدن کارگر به ترانشه و کارگذاری لوله ها و ضمائم آنها گردد. جهت سهولت در اجرای اتصالات و به منظور اینکه لوله ها بتوانند در تمام طول به سهولت در کف ترانشه قرار گیرند، بهتر است گود برداری محل اتصالات در داخل ترانشه ها به حد کافی عریض و عمیق پیش بینی شود.
ارتفاع ترانشه به شیب مسیر بین دو آدم رو دارد. در خروجی یک آدم رو ارتفاع ترانشه به اندازه ارتفاع خروجی آدم رو از سطح زمین است. اما در ورودی برای کاهش حجم عملیات خاکی و کاهش خاکبرداری و ارتفاع ترانشه می توان ورودی را در ارتفاعی بسیار بالاتر از کف آدم رو قرار داد و یک اتصال ریزشی با زاویه 45 درجه زد.
در شکل مقابل پلان اتصال ریزشی 45 و 90 درجه را مشاهده می نمایید.

حد اقل ارتفاع ترانشه مقداریست که بتواند قطر خارجی لوله و ماسه بادی کف مسیر و همچنین 7/1 متر بالای لوله را پوشش دهد؛ به عبارتی ارتفاع تمام شده از تاج لوله می بایست حداقل 7/1 متر از سطح زمین طبیعی فاصله داشته باشد.
ترانشه باید به ترتیبی مهارکوبی و زهکشی شود که کارگران بتوانند در داخل آن بدون خطر و به طور موثر کار کنند.
ترانشه را در مسیرهایی که امکان استفاده از بیل مکانیکی باشد با بیل کنده و در مسیرهایی که نتوان از بیل مکانیکی استفاده نمود می بایست با دست و در مسیرهای سنگی با کمپرسور حفر نمود، هر کدام از این ها در فهرست بها قیمت مربوط به خود را دارا می باشند.
زمین سنگی به زمینی می گویند که برای کندن آن استفاده از چکش های سنگ بری، مواد منفجره یا ماشین آلات سنگین مانند بولدوزر با قدرت بیش از 300 اسب، الزامی باشد.
در شکل مقابل یک ترانشه را مشاهده می نمایید.

بستر سازی ترانشه:

کف ترانشه باید با قشری از ماسه خاکدار نرم یا خاک سرندی یا به عبارتی ماسه بادی و یا برای قطرهای بالا با شن درشت دانه به ضخامت های تعیین شده بر حسب قطر لوله بسترسازی شود، و در صورتیکه جنس خاک کف ترانشه سست و نامرغوب بوده و یا دارای شن درشت و سنگ باشد لازم است کف ترانشه تا عمقی مناسب که مهندس ناظر با توجه به نامرغوبین و قطر لوله تعیین می کند، خاکبرداری شده و با شن ریزدانه در قشرهایی 10 تا 15 سانتیمتر پر شده و متراکم گردد.

در مسیرهایی که کف ترانشه به تراز آب زیرزمینی برخورد می کند، باید قشری از مصالح زهکش به ضخامت 30 سانتیمتر ریخته شده و بستر به صورت بستر بتنی به عرض حدود 1 متر و ضخامت 15 سانتیمتر بسترسازی شود.

پس از نصب لوله لازم است اطراف و بالای لوله تا ارتفاع حداقل 30 سانتیمتر بالای تاج لوله با خاک سرندی یا ماسه بادی مناسب پر شده و متراکم گردد. این تراکم باید حداقل 85 درصد و توسط غرقاب کردن بدست آید.

مقدار تراکم خاکریزی در تمامی مراحل باید حداقل 85 الی 95 درصد بر مبنای آزمایش (Ashto T99) باشد.
آزمایشهای خاک بنا بر درخواست دستگاه نظارت انجام می شود.

کف ترانشه :

رقم های مشخص شده در نقشه ها و پروفیل های مسیر، رقوم تمام شده کف داخل لوله می باشد و در زمان حفر ترانشه ضخامت لوله و بستر سازی بایستی به عمق داده شده اضافه شود. کف ترانشه ها باید به دقت رگلاژ شود، تا لوله طبق جزئیات ارائه شده از قبیل ماسه بادی کوبیده یا خاک سرندی ریخته و تسطیح شود تا لوله در کف ترانشه در تمامی نقاط بر روی سطح اتکاء یکنواختی قرار گیرد. نوع بستر لوله ها با توجه به شرایط خاک سست و نامرغوب بودن یا سنگی و سفت بودن و به طور کلی شرایط خاک تعیین می گردد.

در نقاطی که کف ترانشه در زمینهای سست و ناپایدار بوده و شامل خاکستر پوکه، انواع زباله، رستنی و سایر مواد آلی با قطعات بزرگ و تکه هایی از مواد غیرآلی باشد می بایست مواد نامناسب مزبور را خارج نموده و بستر سازی کرد، به طوری که بین دو آدم رو تکیه گاه یکنواخت و پیوسته ای در کل طول لوله ایجاد شود.

در نقاطی که کف ترانشه در سطح زیر خط لوله از مصالح ناپایدار و یا زمینهای نرم و نامناسب تشکیل شده باشد، به طوریکه برای نگهداری صحیح لوله ها جابجایی خاک با مصالح مورد تصویب و متراکم شده امکان نداشته باشد، می بایست زیر سری بتنی با حداقل عرض لوله در نظر گرفته تا از نشست غیر یکنواخت لوله و احتمالا شکسته شدن یا جدایی لوله ها از یکدیگر جلوگیری به عمل آید.

اما در نقاطی که ترانشه به مصالح بنایی یا زمین سنگی برخورد می نماید، لازم است در این نقاط بستر لوله ها حداقل 10 سانتیمتر بیشتر حفر گردیده و با خاک سرندی یا ماسه بادی پر و کوبیده شود تا متراکم گردد و به رقوم مورد نظر کف لوله برسد.

نقب:

در محل هایی که امکان حفر ترانشه نبوده مثلاً مسیر قنات یا جوی آب با مسیر لوله تداخل داشته باشد و یا خاک مسیر سست بوده و امکان ریزش در مسیر طولانی باشد، بدون اینکه خاک سطح زمین طبیعی را بردارند؛ از زیر زمین مسیر را باز نموده که نقب می گویند.
ابعاد نقب نیز به نوع و قطر لوله بستگی دارد که در جدول زیر آمده است :

بسترسازی و خاکریزی نقب :

در صورتیکه لوله گذاری به صورت نقب صورت گیرد، عرض و ارتفاع نقب طبق نقشه و بر اساس قطر لوله عبوری از نقب تعیین می گردد. بستر نقب بر حسب قطر لوله 10 الی 15 سانتیمتر با ماسه نرم پر و متراکم می گردد و سپس در صورتی که لوله کارگذاری شده بتنی باشد قسمت تاج نقب با بتن و یا شفته آهک پر می گردد و در صورتی که لوله کارگذاری شده پلی اتیلنی باشد؛ قسمت تاج نقب تا 30 سانتیمتر بالای لوله با خاک غرقاب شده و سپس قسمت انتهایی تاج نقب به وسیله پمپ بتن یا شفته آهک تزریق می گردد.

لوله ها :

1. انواع مختلف لوله که در شبکه فاضلاب به کار می روند عبارتند از :
2. لوله آزبست سیمان فاضلابی A.C.S.
3. لوله بتنی ساده یا مسلح فاضلابی C.S. , R.C.S.
4. لوله پی وی سی فاضلابی P.V.C.S.
5. لوله پلی اتیلنی فاضلابیP.E.S.
6. لوله فایبرگلاس فاضلابی G.R.P.S.

نوع لوله با نظر دستگاه نظارت بر اساس اهمیت پروژه و همچنین دسترسی آسان به لوله انتخاب می شود.

امروزه لوله های پلی اتیلن بیشترین کاربرد را در شبکه فاضلاب دارند. این نوع لوله ها حدود 12 متر طول دارند.

قطر لوله ها بر اساس جمعیت منطقه و ابتدا یا انتهای شبکه فاضلاب و همچنین بر اساس موقعیت مسیر که داخل کوچه باشد یا خیابان اصلی و حجم آب مصرفی منطقه انتخاب می شود که بستگی به نوع لوله بین 20 سانتیمتر تا 2 متر متغیر است.
نمونه های موجود در بازار عبارتند از :
200،250،300،350،400،450،500،600،700،800،900،1000،1200،1400،1600،1800،2000
که قطر داخلی لوله بر حسب میلیمتر می باشد.
در کارگاه لوله ها باید طوری انبار شوند که آسیب نبینند و قبل از عملیات لوله گذاری می بایست لوله ها تست شده تا ترک خورده نباشند. در صورت ترک خوردگی می بایست در محل ترک خوردگی اگر ترک کوچک باشد شفته ریزی یا بتن ریزی شود و در صورت شدت ترک خوردگی لوله تعویض شود.
لوله ها باید طوری متصل شوند که در محل اتصال کاملاً آب بند باشند تا از ورود آب های سطحی و زیرزمینی به داخل لوله ها ممانعت به عمل آید.

تست لوله های فاضلاب : ( شماره استاندارد DIN40033 )

بر اساس استاندارد کلیه لوله های فاضلاب قبل از بهره برداری باید تحت تست فشار آب ( 2/1 متر آب در بالادست لوله ) قرار گیرد؛ به شرطی که در پایین دست لوله فشار آب از 6 متر تجاوز نکند.

در این آزمایش پس از پر کردن لوله، نشت آب بعد از 30 دقیقه با افزایش مرحله به مرحله آب، در هر 10 دقیقه توسط یک ظرف مدرج اندازه گیری شده و مقدار آب نشتی برای تامین ارتفاع ثابت آب 2/1 متر بعد از 30 دقیقه محاسبه می شود.

بر اساس تجربه، مقدار متوسط نشت آب برای لوله های فاضلاب تا اقطار 460 میلیمتر نباید از یک لیتر در ساعت به ازاء هر متر لوله تجاوز کند
این آزمایش هر دو عامل قطر و طول لوله را مد نظر قرار می دهد.

قبل از تست باید موارد زیر رعایت شود :

بازرسی لوله : لوله از نظر شکستگی و ترک قبل از کارگذاری بازرسی شود.
فاصله زمانی : در صورتی که در اتصالات لوله از ملات سیمان استفاده شود؛ تست لوله باید 24 ساعت بعد شروع شود.
ارتفع آب در ابتدای لوله نباید از 2/1 متر تجاوز کند و در انتهای لوله نباید بر اساس استاندارد DIN آلمان از 5 متر و استاندارد انگلیسی از 6 متر تجاوز کند.
توپی انسداد کاملاً آب بند باشد.
انتهای خط لوله برای جلوگیری از جابجایی لوله باید مهار شود. (برای مثال میزان بار طولی برای یک لوله به قطر 100 میلیمتر با فشار داخلی 5/0بار، حدود 4000 کیلوگرم در انتهای خط می باشد. )

نحوه تست :

انتهای لوله را با استفاده از توپی کنارگذر مسدود نمایید.
لوله را با استفاده از یک شیر آتش نشانی یا تانکر آب از قسمت بالای لوله (قسمت باز لوله) از آب پر کنید.
در ابتدا افت زیاد سطح آب مشاهده می شود که به دلیل هوای حبس شده در لوله است و به تدریج کاهش می یابد.
مسیر لوله را برای نشت احتمالی کنترل نمایید.
پس از اشباع لوله از آب (حدود یک ساعت) به تدریج به لوله آب اضافه داده تا ارتفاع آب به 2/1 متر برسد.
میزان نشت آب باید بعد از 30 دقیقه اندازه گیری شود. این عمل در سه مرحله پس از هر 10 دقیقه صورت می گیرد. میزان نشت آب نباید از یک لیتر به ازای هر متر لوله در هر متر قطر لوله در ساعت تجاوز کند.
در مورد لوله های آزبست و بتنی که میزان جذب آب لوله زیاد است؛ قبل از شروع آزمایش زمان غرقاب کردن را افزایش دهید.
میزان نشست مجاز از فرمول زیر بدست می آید:
قطر لوله (m) × طول لوله (m) × زمان (h) × اتلاف مجاز = میزان نشست مجاز
استاندارد لوله های فاضلاب از نظر میزان نشست مجاز:

جدول میزان نشست مجاز آب در 10 دقیقه ( استاندارد انگلستان CP2005/1968-BS )

با ضرب طول شبکه در حال تست در ضرایب ستون 3 برای اقطار مختلف میزان نشت برای لوله در 10 دقیقه محاسبه خواهد شد.
در رابطه با انجام عملیات و نصب لوله باید به نکات زیر توجه شود :
حمل و نقل : بارگیری جابجایی و حمل و نقل لوله ها بایستی به نحوی صورت پذیرد که از هر گونه خرابی در حین انتقال لوله ها جلوگیری به عمل آید.
تخلیه : تخلیه لوله ها باید با جرثقیل با ظرفیت کافی، مجهز به تسمه و تیر پخش کننده یا لوازم بالابر که برای این کار طراحی شده اند صورت پذیرد.
تسمه ها می توانند دور لوله و به دو سر لوله قلاب شوند؛ لوله ها را می توان به طور مستقیم روی زمین قرار داد مشروط بر اینکه زمین تقریباً مسطح و عاری از هر نوع سنگ و برآمدگی باشد.

روی هم انباشتن لوله های با قطر بالا بر روی لاستیک ماشین مجاز نمی باشد؛ به این دلیل که سنگین بوده و تغییر شکل می دهند.
ریسه کردن : ریسه کردن عبارتست از قرار دادن لوله ها در یک خط بر روی زمین جهت لوله گذاری
لوله ها باید در فاصله مناسبی از محل ترانشه ریسه شوند به طوریکه مانع از عملیات ترانشه کنی و یا موجب ریزش ترانشه نشوند.

نوع اتصالات لوله ها :

اتصال لوله های پلی اتیلنی دو جداره اتصال کوبلینگی می باشد. لوله های 12 متری توسط کوبلینگ که 30 سانتیمتر طول دارد به هم متصل می شوند.
لوله ها هر کدام به مقدار 15سانتیمتر به داخل کوبلینگ می روند که می بایست بین لوله ها و کوبلینگ واشر پلاستیکی قرار گیرد تا آب به بیرون نشت نکند.
بعد از بستر سازی بین دو آدم رو با شیب ثابت که از اختلاف ارتفاع روی بتن کف دو آدم رو تقسیم بر طول مسیر که فاصله دیواره خارجی دو آدم رو است بدست می آید؛ لوله گذاری انجام می شود.
لازم بذکر است که مقدار ارتفاع از روی نقشه و بر اساس نقشه های سازمان نقشه برداری کشور محاسبه می شود. این ارتفاع ها توسط دوربین نقشه برداری مشخص می شود.
پروفیلهای طولی و پلان :
قبل از خاکبرداری ترانشه های فاضلاب می بایست اقدام به برداشت پلان و پروفیل طولی زمین مسیر فاضلاب نمود تا چنانچه اختلافی بین زمین و نقشه بود تغییرات اعمال شود.

منابع قرضه :

مصالحی که برای کار استفاده می شوند اعم از شن و ماسه باید کیفیت و مرغوبیت لازم را دارا باشند. به عنوان مثال ماسه شسته و یا درشت دانه؛ خاک دار نباشد و همچنین از دانه بندی مناسبی برخودار باشد که ای امر می بایست به تایید دستگاه نظارت برسد تا بتوان از ان قرضه مصالح را استفاده نمود.

امنیت کار :

در ابتدا می بایست کلیه قسمت های کار از جمله تاسیسات و نیروی انسانی در مقابل کلیه مخاطرات بیمه نمود. همچنین باید در کار امنیت را رعایت نمود و به پرسنل و کارگران آموزش لازم را داد. به عنوان مثال به کمک نقشه خوان یا به کسی که میر را نگه می دارد می بایست آموزش داد هنگامی که شاخص (میر) را نگه می دارد؛ مواظب سیم های برق باشد تا میر به آنها برخورد نکرده و باعث برق گرفتگی نشود. همچنین حتما به کارگران کلیه موارد امنیتی را گوشزد کرد و در اجرای آن نظارت نمود.

همچنین می بایست در محل های خاک برداری شده نوار خطر و چراغ قرمز و حفاظ نصب نمود و از انباشتن خاک در مسیر عبور وسایل نقلیه خودداری نمود تا باعث بروز سوانح نشود و همچنین باعث ترافیک در منطقه نشود.همچنین باید هنگام عبور ترانشه از کنار خطوط انتقال انرژی و مخابرات و پل های آنها و همچنین تاسیسات زیرزمینی مثل آب، گاز و کابل های مخابرات باید تدابیری اندیشید که خسارتی به آنها وارد نشود.
همچنین حداقل فاصله انبار مواد و خاک حاصل از ترانشه کنی از ترانشه 60 سانتیمتر می باشد.

زهکشی :

گاهی اوقات بر اثر عدم دقت لازم هنگام حفر ترانشه به دیگر تاسیسات مثل لوله های آب آسیب رسیده و ترانشه را پر از آب می کند که می بایست این آب را به وسیله پمپ و تلمبه از ترانشه خارج نمود.

همچنین به منظور کنترل آبهای سطحی و زیرزمینی در مدت اجرا باید به روشهای مناسب زهکشی نمود. به منظور اجتناب از کار در گود مرطوب، عملیات ترانشه کنی از پایین دست به طرف بالا دست انجام می پذیرد.

اگر فاضلاب رو آماده بهره برداری بود؛ می توان از آن به عنوان زهکش استفاده نمود. اما در زمینهای گل آلود و هنگامی که آب در ترانشه با خود مواد گلی حمل می کند، روش فوق توصیه نمی شود، زیرا احتمال گرفتگی فاضلاب رو وجود دارد. بهتر است در این مورد از تلمبه استفاده نمود.

احداث میله چاه به عنوان متداولترین وسیله آب کشی زمینهای آب دار برای اجرای عملیات خاکبرداری در شبکه فاضلاب به شمار می رود، تعداد و قطر میله ها و فاصله آنها به نفوذ پذیری خاک و مقدار آبی که لازم است تخلیه شود بستگی دارد. پایین بردن سطح آب زیرزمینی ممکن است باعث نشست زمین اطراف و در نتیجه آسیب به ساختمانهای نزدیک شود.

سپر کوبی و چوب بست :

به منظور حفاظت دیواره ترانشه در زمینهای ریزشی و یا در ترانشه های عمیق و همچنین برای به حداقل رساندن میزان نشت آب در ترانشه لازم می گردد دیواره ترانشه با تمهیدات لازم نگهداری شود. نحوه کار بر حسب موقعیت و شرایط کار فرق می کند.
طبق قوانین کشوری می بایست ترانشه هایی که بیش از 3 متر عمق دارند حتماً مهار شوند.

خاک ریزی روی لوله و پر کردن ترانشه :

پس از اجرای بستر لوله طبق مشخصات فنی و نصب لوله در داخل ترانشه و انجام آزمایشات مورد نیاز و خاکریزی اطراف و روی لوله، بایستی ترانشه تا سطح زیر آسفالت و یا زمین طبیعی با استفاده از خاکریزی و کوبیدن در لایه های متناوب و یا با مخلوط شفته آهک بر اساس جزئیات زیر و با کسب تایید دستگاه نظارت پر گردد.

خاکریزی اطراف و روی لوله :

پس از نصب لوله بر اساس رقوم و شیبهای مشخص شده در نقشه بر روی بستر آماده شده، تثبیت لوله در موقعیت اجرا شده توسط کمربند ماسه، آب بند نمودن درزها و اتصالات بایستی ابتدا طبق جزئیات اجرایی، مشخصات فنی و یا نقشه های ارائه شده کناره و اطراف لوله ها در لایه های متناوب خاکریزی شده و تا حد مطلوب و به نحوی مناسب که موجب جابجایی لوله ها نگردد، کوبیده شود و یا در صورت نیاز با بتن و یا شفته آهک پر گردد.

کلیه مصالح خاکریزی در این قسمت باید عاری از پوکه، خاکستر، زباله، مواد نباتی و آلی، قلوه سنگ یا قطعاتی که برای خاکریزی مناسب نیست، باشد.
در کلیه موارد لوله گذاری با لوله پلی اتیلن تا روی تاج لوله از اختلاط شن نخودی و ماسه استفاده شود.

پس از نصب لوله بایستی تا ارتفاع حداقل 30 سانتیمتر بالای لوله به وسیله خاک سرند شده غرقاب شود یا ماسه بادی ریخته شود.
در مواردی که لوله از عرض خیابان عبور می کند یا در مواردی که لوله مدفون در معرض ترافیک زیاد قرار می گیرد، باید لوله ها را در غلاف بتنی با عیار 300 کیلوگرم سیمان در متر مکعب قرار داد.

پر کردن ترانشه تا سطح زمین ( خاکریزی نهایی ) :

ترانشه تا ارتفاع 60 سانتیمتری سطح زمین بایستی به وسیله خاک های حاصل از ترانشه کنی در صورت مناسب بودن و در غیر این صورت با خاک های مناسب از قرضه پر شود؛ و یا شفته آهک شود.
این کار از 30 سانتیمتر بالای لوله تا60 سانتیمتری سطح زمین انجام می شود، که با دست یا وسایل مکانیکی انجام می شود.

ضخامت قشرهای خاکریزی از 20 سانتیمتری نباید تجاوز کرده و هر قسمت کلاً رطوبت مناسب را داشته و با استفاده از وسایل مکانیکی کوبیده شود.
یکی از وسایل مکانیکی که برای عمل کوبیدن خاک ترانشه به که می رود کمپکتور نام دارد که در شکل زیر مشاهده می شود.

خاکریزی از 60 سانتیمتری تا سطح زمین توسط شهرداری صورت می پذیرد، ولی در صورت درخواست دستگاه نظارت باید انجام داد. در این صورت بایستی سطح آخرین قشر خاکریزی با سطح زمین مجاور مطابقت داشته باشد؛ حداکثر برآمدگی یا فرورفتگی در این سطح نسبت به قسمت های مجاور نباید از 4 سانتیمتر تجاوز کند.

در ترانشه هایی که در جاده و خیابان و یا پیاده رو حفر گردیده اند یا آنها را قطع می کنند، بعد از انجام خاکریزی قشر فوقانی به طور موقت با مصالح اساس و زیر اساس پر و متراکم شده تا در نتیجه عبور و مرور نشست قطعی خاک صورت گیرد.
همچنین در ترانشه های فوق برای اعمال نشست قطعی خاک در لایه های 60 سانتیمتری در ترانشه ریخته شده و سپس کرت بندی و غرقاب می شود.

پر کردن ترانشه با مصالح شفته آهک :

یکی از روشهای بهبود کیفیت خاک استفاده از مصالح شفته آهک می باشد. این روش در مناطقی که میزان خاک رس و ریزدانه درصد بالایی داشته باشد نتیجه بهتری را حاصل می نماید.

در صورت استفاده از این روش بایستی پس از تکمیل خاکریزی روی لوله، ترانشه را تا سطح زیر آسفالت با مصالح شفته آهک که با روش زیر تهیه گردیده است، پر نمود.

حداکثر ضخامت لایه های شفته آهک در صورتی که به روشهای دستی مخلوط گردند 20 سانتیمتر و در صورتی که با استفاده از ماشین آلات مخلوط شوند، بر حسب نوع وسیله مکانیکی بین 60 تا 80 سانتیمتر است.

نسبت خاک مصرفی حداقل به میزان 3 الی 7 درصد وزن خاک خشک ( در حدود 100 الی 150 کیلوگرم در متر مکعب خاک ) می باشد که این نسبت متغیر بوده و بر حسب نوع وجنس خاک و درصد مصالح ریزدانه و خام رس مشخص می شود. چنانچه خاک محل دارای مصالح ریزدانه همراه با شن و ماسه باشد، این نسبت تا حد 2 الی 5 درصد کاهش می یابد.

در صورتی که خاک محل کاملاً درشت دانه و عاری از مصالح ریزدانه باشد، نمی توان شفته آهک نمود؛ مگر این که بین 15 الی 20 درصد مصالح رسی و ریزدانه به آن اضافه گردد.

میزان آب مصرفی در در تهیه شفته آهک بر حسب نوع تهیه و جنس خاک متغیر بوده و در تهیه شفته با دوغاب آهک در حدود 300 لیتر آب در متر مکعب خاک مصرف می گردد.
با توجه به اینکه مشخصات نو خاک رس محل ( PI,LL,PL ) در میزان آهک مصرفی تاثیر بسزایی دارد؛ بایستی آزمایشات لازم را انجام داد تا بهترین مقاومت را به دست دهد.
آهک مصرفی می بایست کاملاً به صورت پودر بوده و به هیج وجه قطعات سنگ آهک نداشته باشد؛ زیرا موجب تخریب لوله های بتنی می شود. و همچنین آهک کاملاً شکفته شود.

در صورتی که در نزدیکی ترانشه و با فاصله حداقل 2 متر لوله فولادی سایر تاسیسات شهری مخصوصاً لوله گاز وجود داشته باشد؛ باید از مصرف شفته آهک به هر میزان خودداری نماییم.

پس از گذشت حداقل 3 روز از ریختن شفته آهک می توان لایه های بعدی را ریخته و قبل از ریختن لایه های جدید می بایست لایه های قبلی با استفاده از ماشین آلات و ادوات مناسب کوبیده شود تا نشست کاملاً صورت پذیرد.

در صورتی که درجه حرارت محیط اطراف پایین باشد؛ مجاز به ریختن شفته آهک نمی باشیم و بهتر است قبل از سرد شدن هوا، شفته به مقاومت مجاز و حداقل رسیده باشد. ضمناً در زمانی که هوا خیلی گرم است؛ پس از ریختن شفته باید سطح محل شفته ریزی شده را تا گرفتن کامل شفته، مرطوب نگه داشت.

در صورتی که لوله گذاری با لوله های پلی اتیلن صورت گرفته باشد؛ باید حداقل تا 30 سانتیمتر بالای تاج لوله خاکریزی و غرقاب شود و سپس از ملات شفته آهک برای تثبیت و اصلاح خاک استفاده گردد.

لازم به ذکراست پس از پر کردن ترانشه می بایست بر حسب مورد نسبت به انجام آزمایش دانسیته یا CBR اقدام شود تا نتیجه قابل قبول بدست آید.
مقادیر خاکهای اضافی و نامناسب می بایست به محل های دپو منتقل شود.