مقاله در مورد مولفه های شهر اسلامی

شهر اسلامی

چکیده

شهر زیستگاه انسان، محیط و خاستگاه مدنیت و بستر زندگی اجتماعی عقلایی و عقلانی آدمیان، زیستاری است چند مؤلفه ای که ویژگی های سرزمینی، سازه ها و فضاهای کالبدی، ساکنان شهروندان، نهادهای اجتماعی، روابط و مناسبات شهروندی و هنجارهای نهادینه شده است. با این تفاسیر شهر با چنین رویکردی در متون دینی از چه جایگاه و ویژگی هایی برخوردار است؟

شاخص های شهر مطلوب در متون دین کدام است؟

این مقاله در صدد آن است نظریه ی چند مؤلفهای مدرن شهر را به استناد دینی شدن تبیین و از آن دفاع نماید. بر این اساس مواردی چون برخورداری از سرزمین پاک و مستعد، برخورداری از منابع گستره آبی، هدفمندی در تأسیس، استواری و استحکام، وجود راه های امن و مطمئن، نزدیکی شهرها، آبادانی شهر، محیط زیست حفاظت شده، شهروندان صالح و عادل، وجود نهادهادی راهبر نده، مدیریت کلان و جامع نگر، امنیت، همگرایی شهری از شمار این ویژگی هاست.

کلید واژگان: شهر، مؤلفه های شهری، مناسبات شهری، شهروندان، رضایت مندی شهر، مدیریت شهری

مقدمه

تاریخ زندگی بشر نشان دهنده و گزارش گر تحولات چشمگیری می باشد که در زیستگاه او رخ داده است. انسان در این معیر تاریخی زیستن ها و زیستگاه های گوناگونی را تجربه کرده است که از فردی ترین اشکال زندگی تا غار نشینی، صحراگردی، سکونت در روستاها و پدید آمدن شهرها، مادر شهرها و کلان شهرها را شامل می شود

عقلانیت رشد یافته، تجارب انباشته شده و آزمون و خطاهای مستمر تاریخی، او را به زندگی در محیط شهری در سطوح و ابعاد مختلف فراخوانده است به طوری که وی محیط شهری را محیطی قابل قبول، مطلوب و برخوردار از استانداردهای لازم برای شکوفایی استعدادها، بهره گیری از توانمندی ها و برخورداری از مواهب هستی یافته و تکوین، تکامل و بهسازی تمدن ها را در محیط شهری یافته است

انسان شهر را محیط مناسب و خاستگاه مدنیت، بستر زندگی اجتماعی، عقلایی، اخلاقی و مهد فضیلت، دانش، منش و هنر می داند و بر این باور است که این همه در شهری با شاخصه ها، خصلت ها و معیارهای عقلانی و اخلاقی رخ می دهد.

نگارنده در این مقاله در صدد است با واکاوی و تحقیق متون و منابع دینی و اسلامی، ضمن دست یابی به بخشی از گزاره های هستی شناسانه دینی در حوزه شهر و شناسایی شاخصه های شهر اسلامی و اصول حاکم بر ساخت، مدیریت و مناسبات و هنجارهای شهری، نظریه چند مؤلفه ای بودن پدیده شهر را تبیین و دفاع نماید.

مؤلفه های شهر

مؤلفه های سرزمینی و محیطی، سازه ها، امکانات و فضاهای کالبدی»، «شهروندان و ساکنان شهر»، «روابط و مناسبات حاکم بر شهر نشینان»، «نهادهای اجتماعی شکل یافته در سامانه شهری»، «پیوندها و ارتباطات با سایر شهرها و فرایند تحقق و تکوین مدنیت در ساختار شهری مجموعه ای از مؤلفه هایی هستند که قوام و استواری شهر بدانها و ابسته است

بر این اساس شهر یک زیستار است به یک هستار، زیستاری زنده، زاینده، رویشگر، رشد یابنده و رشد دهنده. شهر تنها محیطی برای رخ دادن کنش های اجتماعی افراد و جوامع نیست، شهر برآیند محیط، محاط و پیوندهای اجتماعی، هنجارها، کنش ها و واکنش ها است. با چنین رویکردی است که با پذیرش نقش و سهم شهروندان و حاکمان و مدیران شهری، شهر می تواند به مرتبه ای از کرامت و منزلت رسد که قابل سوگند خوردن است.

«لا اقسم بهذا البلد و انت حل بهذا البلد » (سوره بلد، آیه ۱و۲) از سوی دیگر قرآن نوع رفتار، مناسبات، هنجارهای حاکم و پذیرفته شده را از عناصر تأثیر گذار در تکوین و تحقق نهاد شهر می داند.

فهرست مطالب

چکیده 1

مقدمه 2

مؤلفه های شهر اسلامی 3

مفهوم شناسی و کاربردهای شهر در قرآن کریم 3

شاخص های شهر در متون دینی 4
١- برخورداری از سرزمینی قابل رویش و پاک 4
۲- برخورداری از منابع آبی 5
3-گذاری در تأسیس شهر و مکان یابی مناسب 6

الف: شاخص های شهر عمومی 7
١- قرار گرفتن در جغرافیای طبیعی مناسب به شرح ذیل: 7

ب: شاخص شهر دینی 8
۴- استواری و استحکام شهر 9
5- مادر شهرها، ضرورت و اولویت آن 10
۶- برخورداری از راه های امن و آباد 11
۷- نزدیکی شهرها به یکدیگر 11
۸- نظام وارگی و جهت یابی در احداث شهر 12
۹- آبادی و آبادانی شهر 12
۱۰- محیط زیست حفاظت شده 13
۱۱- وجود شهروندان عادل، صالح و مؤمن 14
۱۲ – وجود ساختارها و نهادهای هدایت گر، هشدار دهنده و امید بخش 17
۱۳- وجود مدیریت کلان شهری جامع نگر، انعطاف پذیر، نرم خو و مشورت پذیر 18
۱۴- امنیت 18
۱۴ – ۱ – شهر نمادین = 19
۱۴ – ۲ – مادر شهر – 20
۱۴ – ۳ – آرمان شهر – 22
۱۴ – ۴ – امنیت واقعی نه توهمی 22
۱۵- هم گرایی و وحدت جامعه شهری و پرهیز از واگرایی 24
۱۶- اولویت سکونت گزینی در شهر بزرگ 24
۱۷- وجود طبقات و صنوف مختلف اجتماعی 25

فهرست منابع 27