نقش ابومسلم در روی کار آمدن حکومت عباسیان و علت قتل وی توسط عباسیان

ابومسلم خراسانی

مقاله درباره ابومسلم خراسانی – نقش ابومسلم خراسانی در به روی کارآمدن حکومت عباسی

چکیده:

عبدالرحمن بن مسلم معروف به ابومسلم خراسانی یکی از بزرگترین سرداران عباسی در ابتدای خلافت آنها و از ارکان اصلی قدرت یافتن آنها محسوب می شود.

وی در سال ۱۰۰ هجری در روستایی به نزدیکی اصفهان متولد شد. در جوانی با ((ابراهیم امام ( ابراهیم عباسی ) ابراهیم امام)) که برای سقوط امویان و برپایی خلافتی جدید تلاش می کرد، ملاقات کرد و پس از نشان دادن مهارت، کارآیی و وفاداری خود، از سوی ابراهیم مأموریت یافت که به خراسان رفته و مردم را به طور علنی به سوی ابراهیم و نهضتش و قیام علیه امویان دعوت کند.

بی شک ابومسلم خراسانی بزرگترین سردار ایرانی بعد از اسلام به شمار می رود که با هوشمندی و کاردانی و شجاعت نه تنها خاندان خودکامه و جنایتکار اموی و آل مروان را از میان برداشت که نام ایرانی را بار دیگر زنده و سربلند ساخت. ابومسلم با آنکه نهایت جوانمردی و وفاداری را در حق عباسیان به کار برد و حکومت و خلافت را ساخته و پرداخته به آنان تقدیم داشت، دچار خیانت و غدر و ترس منصور از نیرو گرفتن ایرانیان شد و ناجوانمردانه به فرمان منصور به قتل رسید.

کلیدواژه: ابومسلم خراسانی، عباسیان، فرجام ابومسلم خراسانی.

مقدمه

اطلاعات مربوط به زندگی ابومسلم خراسانی قبل از پیوستن به دعوت عباسی در پرده‌ای از ابهام قرار دارد. شخصیت ابومسلم از سویی مورد بغض و عداوت مورخان طرفدار نظام عباسی و از جانب دیگر مورد تحریف افسانه‌ها، روایات حماسی و فرهنگ عامه‌ی ایرانیان واقع گشته است.

متأسفانه از زندگی این سردار بزرگ چیز زیادی در دست نیست، به نظر می رسد که منصور و عمالش که در زمان حیات ابومسلم بر او رشک می برده‌اند و قتل او را آرزو می‌کرده‌اند اجازه گفتار و نوشتار درباره ابومسلم را نمی‌دادند و خلفای پس از منصور نیز هر کدام دستشان به نحوی به خون ایرانیانی که با صمیمیت و وفاداری پایه‌های حکومت آنان را محکم و استوار کرده بودند آلوده بود و نیز چنین روشی داشتند و نمی خواستند چیزی جز آنچه مورد نظر آنان است درباره این قربانیان خدمتگزار و وفادار گفته یا نوشته شود .

چنانچه از دو کتابی که درباره زندگی ابومسلم نوشته شده بود یکی به نام اخبار ابومسلم صاحب الدعوه از ابوعبداله مرزبانی و دیگری ابومسلم نامه نوشته ابوطاهر حسین بن علی بن موسی طرطوسی اثری در دست نیست و در نوشته‌های موجود از نویسندگان و مورخین مختلف نیز چنان تضادی درباره‌ی زندگی ابومسلم به چشم می خورد که خواننده به درستی نمی‌داند کدامیک را باور کند( فراهانی، ۱۳۷۷: ۶).

منابع تأیید می‌کنند که ریشه و اصل ابومسلم در رازی دست نیافتنی نهفته است. آیا او ایرانی یا عرب یا کرد یا حتی ترک بوده است؟ آیا اهل اصفهان یا مرو یا کوفه یا هرات یا جای دیگری بوده است؟ آیا آزاد بود یا از موالی یا خدمتگزار یا بنده؟ از پاره‌ای روایات چنین برمی‌آید که نام و کنیه ابومسلم، نخست ابواسحاق ابراهیم بن حیکان بوده است؛ اما روایاتی دیگر نام وی را بهزادان بن بغداد هرمز نیز نقل کرده‌اند که چون نزد ابراهیم امام ( فرزند و جانشین محمدبن علی) آمد، وی بنابر احتیاط، لازم دید تا او نام و کنیه‌ی خود را به ابومسلم، عبدالرحمن بن مسلم تغییر دهد.

با همه اشتهاری که ابومسلم به خراسانی بودن دارد، در باب زادگاه او نیز اتفاق نظر نیست؛ « پدرش را اهل دهستان فریدن اصفهان، از قریه‌ی سنجرد و یا دهکده‌ی ماخوان در سه فرسخی مرودانسته‌اند و به این قیاس محل تولد ابومسلم را مرو یا روستایی از اصفهان و گاه جاهایی دیگر نوشته‌اند و حتی بعضی او را کرد، عرب یا ترک می‌دانند. تاریخ تولدش نیز دقیقاً معلوم نیست و از ۱۰۰ تا ۱۰۹ هجری به تفاوت ذکر شده است.

اغلب روایات متفقند که در حدود سال ۱۲۴ ه. در کوفه با نقبای عباسی از جمله ابوموسی سراج آشنا شد و به نزد ابراهیم امام باریافت و مورد نظر وی قرار گرفت و حتی پیش از آنکه مأمور نشر دعوت در خراسان و گردآوردن شیعیان آن سامان شود، از طرف ابراهیم امام به این ناحیه آمد و شد می کرده است. هر چند دعوت عباسیان در خراسان مدت‌ها قبل از ظهور ابومسلم آغاز شده بود، اما هنگامی به ثمر رسید که وی رهبری امر دعوت را در خراسان، از سوی ابراهیم امام عهده دار شد و چنین مقدر شد که ابومسلم بازوی سیاسی – نظامی عباسیان، قیام را به سر منزل مقصود برساند(مفتخری، ۱۳۷۸: ۲۵).

علت مرگ ابومسلم خراسانی…

همچنین ببینید: مقاله مهاجرت اعراب مسلمان به خراسان در قرن اول هجری