بررسی وضع موجود فضاهای ورزشی شهر زنجان و چگونگی توزیع فضاهای ورزشی و شعاع خدماتی آن و عملکرد فضاهای ورزشی

توزیع فضاهای ورزشی

چکیده

فضاهای ورزشی یکی از مهمترین مراکز خدماتی در سطح شهر محسوب میگردنند که دسترسی با صرف هزینه و زمان کمتر به آنها در نیل به اهداف توسعه یعنی عدالت اجتماعی و توسعه عادلانه حائز اهمیت زیادی است. در این تحقیق به بررسی وضع موجود فضاهای ورزشی شهر زنجان پرداخته شده است.همچنین چگونگی توزیع فضاهای ورزشی و شعاع خدماتی آن و عملکرد فضاهای ورزشی بررسی شده است.

پس از مطالعه وضع موجود فضاهای ورزشی در سطح محله، ناحیه، منطقه و شهر زنجان سطوح و سرانه اختصاص یافته به فضای ورزشی در شهر زنجان مشخص گردید. نتایج حاصله نشان میدهد که توزیع فعلی فضاهای ورزشی در سطح سلسله مراتب شهری مناسب نبوده است به طوری که تفاضل سطح و سرانه بین وضع موجود واستاندارد فضای ورزشی شهر زنجان به ترتیب محله، ناحیه، منطقه و شهر برابر با ۰٫۸۵، ۰٫۳۳، ۰٫۳۳،۰٫۵۸ متر مربع میباشد.

بررسیهای انجام شده نشان میدهد از مجموع ۱۹ فضاهای ورزشی شهر زنجان ، ۹ فضای ورزشی در مقیاس محله، ۶ فضای ورزشی در مقیاس ناحیه، ۳ فضای ورزشی در مقیاس منطقه،۱ فضای ورزشی در مقیاس شهر، خدمات رسانی میکنند و میتوان چنین اظهار نظر کرد که با توجه به استانداردها فضای ورزشی مقیاس محله، ناحیه، منطقه و شهر در شهر زنجان به لحاظ  کمی(وسعت و شعاع عملکردی)  به ترتیب وضعیت نسبتاً مناسب (محله)، نامناسب (ناحیه)، نسبتاً مناسب (منطقه)،کاملاً مناسب (شهر) دارند.

جهت تحلیل سازگاری کاربریها و ارزیابی نحوه قرار گیری کاربری های همجوار با کاربری ورزشی از ماتریس سازگاری استفاده شده و این نتیجه حاصل  شد که ۳۵ درصد از کاربری های همجوار با  کاربری ورزشی کاملا سازگار و ۶۵ درصد کاربری های همجوار با کاربری ورزشی نسبتاً ناسازگار هستند.

از آنجا که توزیع فضاهای ورزشی در سطح شهر  مناسب نبوده است لذا در سناریوی مکان یابی ۲۰ فضای ورزشی در پهنه مناسب (۲۰درصد از  مساحت کل شهر زنجان )به دست آمده از روش تحلیل سلسله مراتبی در شرایط ایده آل پیشنهاد شد. در نهایت مقدار دسترسی فضاهای ورزشی پیشنهادی با استفاده از مدل تحلیل شبکه ارزیابی شده و مشخص گردید که فضاهای ورزشی پیشنهادی کل شبکه را تحت پوشش قرار میدهند.

مقدمه :

 رشد و توسعه چشمگیر علوم و فنون مختلف و استفاده از تکنولوژی پیشرفته در عصر حاضر منجر به ماشینی شدن جوامع و کم تحرکی انسانها شده است. این امر موجب گردیده که انسان پر تحرک و فعال آغاز قرن بیستم در اواسط این قرن دچار فقر حرکتی و کمبودهای فیزیکی شود و ورزش زمانی برای او صرفاً وسیله­ای برای گذران اوقات فراغت بود، به یک ضرورت اجتناب­ناپذیر برای سالم ­سازی جسم و روح وی تبدیل شود. ت

بدیل فعالیتهای ورزشی به یک عادت روزمره در جامعه کنونی و افزایش میزان علاقه مردم به ورزش و پرداختن جدی­تر و تخصصی­تر به نوبه خود موجب رواج انواع فعالیت­های ورزشی در داخل کشور گردیده و این امر به گسترش هرچه بیشتر اینگونه فعالیت­ها و رقابت­های سالم در بین آحاد مختلف جامعه انجامیده است. امروزه ملل پیشرفته به اهمیت نقش تربیتی ورزش و همچنین تأثیرات شگرف آن در سالم­سازی جامعه، ارتقاء سطح بهره­وری، وفاق ملی و همچنین گذران سالم اوقات فراقت واقف هستند.

در وجه  فراملی نیز از ورزش به عنوان ابزاری مؤثر و کارآمد در راستای برقراری ارتباط بهینه میان جوامع انسانی بهره گرفته می­شود.

    در زمینه نقش تربیتی ورزش نیز می­توان اذعان نمود که تربیت­بدنی یکی از مهمترین ارکان و ابزار تعلیم و تربیت است.

    تأثیر­گذاری ورزش در تکوین شخصیت کودکان، نوجوانان و جوانان و اثرات شگرف آن در رشد و توسعه عاطفی و اجتماعی و همچنین سالم­سازی جسمی و روحی آنان انکارناپذیر است. با فراهم شدن زمینه حفظ سلامت و افزایش قوای جسمانی، افراد مهیای رشد گردیده و با ادامه حیات در گروههای کوچک اجتماعی و از همه مهمتر گروههای ورزشی، به حیات اجتماعی علاقمند می­شوند.

آنها ضمن لذت بردن از زندگی جمعی و کسب مهارتهای اجتماعی در فعالیت­های ورزشی به رشد شخصیت اجتماعی خویش کمک می­کنند. این امر با کاهش مفاسد و ناهنجاری­های اجتماعی، زمینه افزایش بهره­وری را در جامعه فراهم آورده است. برگزاری مسابقات بین المللی (دوستانه یا رسمی) همبستگی ملی را تشدید می­کند.

کسب مقام­های قهرمانی در عرصه­های ورزش بین­المللی علاوه بر تثبیت موقعیت و جایگاه ورزش ایران در ابعاد بین­المللی، موجب تهیج غرور ملی می­شود. ارائه خدمات ورزشی با توجه به ویژگیهای بارز و تأثیرگذار آن در ساختار اجتماعی یکی از دغدغه­های مهم دولت در بحث خدمات­رسانی به مردم می­باشد.

از سویی دیگر، در توزیع امکانات ورزشی توجه به عدالت اجتماعی، و تقسیم عادلانه آنهاامری قابل توجه می­باشد. از این رو توجه به نحوه توزیع امکانات ورزشی در سطح کشور و خصوصاً شهر زنجان، دارای کمال اهمیت می­باشد.

    موقعیت جغرافیایی بعضی از مناطق زنجان و همچنین عدم رعایت اصول شهرسازی در گذشته در این شهر مانع از توزیع یکسان و یکنواخت امکانات ورزشی میان مناطق شده است، بنابراین لزوم استقرار یکنواخت و توزیع عادلانه فضاهای ورزشی در سطح شهر احساس می­شود.

در این تحقیق تلاش بر آن است تا با بررسی و تحلیل نحوه توزیع جمعیت و مراکز ارائه دهنده خدمات ورزشی  در سطح شهر زنجان و با ارائه الگوی بهینه توجه مسؤلین را بیش از پیش به این معضل جلب کنیم تا نسبت به رفع اساسی مشکل اهتمام لازم مبذول گردد.

فهرست مطالب:

چکیده
مقدمه

۱- فصل اول: طرح تحقیق   

۱-۱- بیان مساله و سوالات تحقیق
۲-۱- پیشینه تحقیق
۳-۱- فرضیات تحقیق:
۴-۱-اهداف تحقیق
۱-۴-۱- اهداف کلی
۲-۴-۱- اهداف ویژه
۵-۱- روش انجام تحقیق
۶-۱- روش و ابزار گردآوری اطلاعات
۷-۱- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
نتیجه گیری

۲- فصل دوم: مبانی نظری

۱-۲- تعاریف و مفاهیم کلیدی

۲-۲-برنامه ریزی شهری

۳-۲- کاربری زمین شهری

۴-۲- برنامه ریزی کاربری اراضی شهری

۵-۲- مکان یابی

۱-۵-۲-مراحل مکان یابی در GIS

۲-۵-۲- مکان یابی و GIS

۶-۲- دیدگاه ها و تئوری های رایج در مکان یابی

۱-۶-۲- دیدگاه سیستمی

۲-۶-۲- دیدگاه ساختاری-کارکردی

۳-۶-۲- دیدگاه عدالت اجتماعی و تخصیص منابع در شهر

۷-۲- جایگاه عدالت در برنامه ریزی شهری

۱-۸-۲- تاریخچه جایگاه ورزش در شهر

۸-۲- مشخصات و گونه شناسی فضاهای ورزشی

۹-۲- اهمیت و جایگا ه فضاهای ورزشی دربرنامه ریزی شهرها

۱-۹-۲- فضای ورزشی و برنامه ریزی شهری

۱۰-۲- فضا های باز شهری و ورزش

۱۱-۲- ورزش و توسعه پایدار

۱۲-۲- دسترسی یکسان فضای ورزشی

۱۳-۲- استراتژی های طراحی شهری برای ورزش

۱۴-۲-فضاهای ورزشی و طراحی شهری

-۲-۱۵نتیجه گیری

۳- فصل سوم: مواد و روش ها

۱ – ۳ – مدل تحلیل شبکه

۱ – ۱ – ۳ – مفهوم شبکه
۲ – ۱ – ۳ – مدل شبکه
۳ – ۱ – ۳ – تحلیل ها و عملیات شبکه
۴ – ۱ -۳ -توپولوژیِ و ساختار آن در محیط شبکه
۲ – ۳- استفاده از GIS و مدلA.H.P در مکان یابی
۳ – ۳ – مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی
۴- ۳ – روشهای وزن دهی و مکان یابی در GIS

۵- ۳ – چارچوب مفهومی مدل AHP
۱-۵-۳- مرحله اول
۲ ۵ -۳ – مرحله دوم
۱ -۲-۵ -۳ – استفاده از دانش کارشناسی
۲-۲-۵ -۳ – استفاده از دانش داده ای
۳ -۲-۵ -۳ -استفاده از دانش کارشناسی  و داده ای به صورت توام

۶ – ۳- شاخص های مورد استفاده در این پژوهش
۱-۶-۳- تقسیم بندی شاخص ها بر اساس ابعاد اجتماعی، اقتصادی ،کالبدی
۲-۶-۳- تقسیم بندی شاخص ها بر اساس ابعاد اجتماعی
۲-۱-۶-۳ جمعیت
۲ – ۲- ۶ – ۳- تراکم ساختمانی
۳-۶-۳- تقسیم بندی شاخص ها بر اساس ابعاد کالبدی
-۳-۶-۳-۱دسترسی بر اساس عرض معابر
۲- ۳– ۶– ۳ – شاخص آسایش( شعاع عملکردی)
۳- ۳– ۶– ۳ – سازگاری کاربری ها
۴- ۳– ۶– ۳ – شاخص مطلوبیت: ابعاد زمین)مساحت)
۴-۶-۳-تقسیم بندی شاخص ها بر اساس ابعاد اقتصادی
۱-۴-۶-۳- قیمت زمین

۷-۳- استاندارد ها و سرانه فضای ورزشی در ایران
۱-۷-۳- فضای ورزشی محله
۲-۷-۳- مرکز ورزشی ناحیه
۳-۷-۳- مرکز ورزشی شهر

۸-۳- ضوابط مربوط به تفکیک زمین(فضاهای ورزشی)

-۳-۹نتیجه گیری

۴-  فصل چهار تحلیل یافته ها

۱- ۴- بررسی ویژگی ها و شناخت نمونه مورد مطالعه(شهر زنجان)

۲-۴- تاریخچه ی شهر زنجان

۳-۴- ویژگی های طبیعی شهر زنجان

۱-۳-۴- شناخت ویژگی های اقلیمی و جوی شهر زنجان

۳-۴- ویژگیهای انسانی شهر زنجان

۱-۳-۴- ویژگیهای جمعیتی شهر زنجان

۴-۴- مراحل رشد کالبدی شهر زنجان

۵-۴- منطقه بندی مصوب شهری و توزیع جغرافیایی جمعیت در شهر زنجان

۶-۴- وضع موجود کاربری اراضی شهری زنجان(آرمانشهر ۱۳۸۳)

۷-۴- شناخت وضع موجود فضاهای ورزشی شهر زنجان

۱-۷-۴- فضای ورزشی محله

۲-۷-۴- فضای ورزشی ناحیه

۸-۴- برآورد سطوح وسرانه فضاهای ورزشی شهر زنجان(محله، ناحیه، منطقه، شهر) بر اساس استاندارد ها

۹-۴- تحلیل دسترسی فضاهای ورزشی موجود(محله، منطقه، ناحیه،شهر) با استفاده از مدل تحلیل شبکه

۱۰-۴- تحلیل سازگاری کاربری ورزشی با سایر کارب ها

۱ – ۱۱ – ۴ – جمعیت

۴-۱۱ تحلیل شاخص های مورد استفاده در مکان یابی  بهینه فضاهای ورزشی

۲ – ۱۱ – ۴ – تراکم ساختمانی

۳-۱۱-۴- دسترسی بر اساس عرض معابر

۴ – ۱۱ – ۴ – شعاع عملکردی

۵-۱۱-۴- قیمت زمین

سازگاری کاربری ها  ۴-۱۱-۶

-۴-۱۱-۷ابعاد زمین)مساحت)

۱۲-۴- مکان یابی بهینه فضاهای ورزشی با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی

۱-۱۲-۴- ایجاد ماتریس مقایسه دوتایی

۲-۱۲-۴- محاسبه وزن های معیار

۳-۱۲-۴- تخمین نسبت توافق

تحلیل شبکه فضاهای ورزشی پیشنهادی -۴-۱۳

نتیجه گیری-۴-۱۴

۵-فصل پنجم : (ارزیابی، آزمون فرضیات، نتایج و پیشنهادات)

-۵-۱  جایگاه دیدگاه سیستمی در این پژوهش

۲-۵- اثبات فرضیات

۱-۲-۵- نتایج حاصل از محاسبه سطح و سرانه فضاهای ورزشی و آزمون فرضیه اول

۲-۲-۵- نتایج حاصل از تحلیل شعاع عملکردی فضاهای ورزشی(Network Analysis)واثبات فرضیه دوم

۱-۲-۲-۵- تحلیل تبعیت فضاهای ورزشی با مقیاس( محله) از سلسله مراتب شهر زنجان

۲-۲-۲-۵- تحلیل تبعیت فضاهای ورزشی با مقیاس منطقه از سلسله مراتب شهر زنجان

۳-۲-۲-۵- تحلیل تبعیت فضاهای ورزشی با مقیاس ناحیه از سلسله  مراتب شهر زنجان

۴-۲-۲-۵- تحلیل تبعیت فضاهای ورزشی با مقیاس شهری از سلسله مراتب شهر زنجان

۳-۲-۵- نتایج تحلیل فرایند تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل شبکه با نرم افزار GIS

۳-۵- نتایج تحلیل همجواری فضاهای ورزشی با سایر کاربریها(سازگاری) و اثبات فرضیه سوم

۴-۵- نتیجه گیری

۵-۵- پیشنهادات

۱- ۵-۵- پیشنهادات راهبردی برای برنامهریزی و مکانیابی فضاهای ورزشی

منابع و مأخذ

چکیده انگلیسی

فهرست اشکال 

 
شکل(۱-۳): فرایند توپولوژی سازی

فهرست جداول

جدول شماره( ۱-۲) : نمای شماتیک از ارتباط انسان، ورزش، فعالیت، فضا، شهر و محیط زیست بر مبنای  توسعه پایدار

(جدول۱ – ۳): مقیاس ۹ کمیتی ساعتی برای مقایسه دودوئی گزینه ها

جدول(۲- ۳): شاخص تصادفی بودن

جدول ( ۳– ۳ ): خصوصیات عمده چهار روش عمده وزن دهی معیارها

جدول (۴ – ۳ ): معیار تراکم جمعیت

جدول (۵- ۳ ): معیار تراکم ساختمانی

جدول (۶- ۳ ): معیار دسترسی بر اساس عرض معابر

جدول (۷ – ۳ ): معیار دسترسی بر اساس شعاع عملکردی( محله، ناحیه، منطقه)

جدول (۸- ۳): سازگاری کاربریها

جدول (۹- ۳): معیار مساحت زمین

جدول (۱۰ – ۳): معیار قیمت زمین

(جدول۱۱– ۳): فضاهای ورزشی و تاسیسات جانبی پیشنهادی برای محله

جدول۱۲– ۳): فضای ورزشی و تأسیسات جانبی پیشنهادی برای ناحیه

(جدول۱۳– ۳): فضای ورزشی و تأسیسات جانبی پیشنهادی برای شهر

(جدول۱۴– ۳): استاندارد سلسله مراتبی فضاهای ورزشی و جمعیت تحت پوشش

جدول (۱-۴) : تغییرا ت جمعیت مناطق و نواحی شهر زنجان

جدول (۲-۴): مساحت توسعه‌ی کالبدی شهر زنجان در سالهای مختلف

جدول (۳-۴) : توزیع جمعیت شهر زنجان در مناطق مختلف شهر (۱۳۸۵)

جدول شماره (۴-۴) : وضع موجود کاربری اراضی زنجان در سال ۱۳۸۳ (متر مربع)

جدول شماره (۵-۴):مساحت فضاهای ورزشی شهر زنجان  به تفکیک محلات

جدول شماره (۶-۴ ): وضع موجود فضاهای ورزشی ناحیه در منطقه یک

جدول شماره ( ۷-۴) وضع موجود فضاهای ورزشی منطقه دو

جدول شماره (۸-۴) وضع موجود فضاهای ورزشی منطقه سه

جدول شماره (۹-۴) وضع موجود فضاهای ورزشی منطقه چهار

جدول شماره (۱۰-۴): وضع موجود فضاهای ورزشی شهر زنجان  به تفکیک مناطق چهارگانه

جدول شماره (۱۱-۴): اسامی فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک ساسله مراتب شهری

جدول شماره (۱۲-۴):سطوح وسرانه فضاهای ورزشی طرح جامع ، تفصیلی،پیشنهادی،وضع موجود (۱۳۸۳)

جدول شماره (۱۳-۴): مساحت و درصد سازگاری کاربری ورزشی شهر زنجان

(جدول۱۴ – ۴): مقیاس ۹ کمیتی ساعتی برای مقایسه دودوئی گزینه ها

جدول(۱۵ – ۴): شاخص تصادفی بودن

در جدول زیر تحلیل های حاصل از تجزیه و تحلیل نقشه مورد مطالعه (بیان شده است .

جدول (۱-۵) مقایسه مساحت موحود و مطلوب فضاهای ورزشی محله شهر زنجان

جدول (۲-۵) مقایسه مساحت موحود و مطلوب فضاهای ورزشی ناحیه شهر زنجان

جدول (۳-۵) مقایسه مساحت موحود و مطلوب فضاهای ورزشی منطقه شهر زنجان

جدول (۳-۵) مقایسه مساحت موحود و مطلوب فضاهای ورزشی شهر زنجان

وزن های نهایی حاصل از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP )

فهرست نقشه ها

نقشه (۱-۴): موقعیت محدوده در کشور ، استان و شهر

نقشه شماره(۲-۴): توزیع فضایی کاربری اراضی زنجان

نقش شماره(۳-۴) فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک محلات

نقش شماره(۴-۴) فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک ناحیه

نقشه شماره(۵-۴)توزیع فضاهای ورزشی در سطح محلات شهر زنجان

نقشه شماره(۶-۴)توزیع فضاهای ورزشی در سطح ناحیه شهر زنجان

نقشه شماره(۷-۴)توزیع فضاهای ورزشی در سطح منطقه شهر زنجان

نقشه شماره(۸-۴):توزیع فضاهای ورزشی در سطح شهر زنجان

نقشه شماره(۹-۴): شعاع عملکردی فضاهای ورزشی محله

نقشه شماره(۱۰-۴): شعاع عملکردی فضاهای ورزشی ناحیه

نقشه شماره(۱۱-۴): شعاع عملکردی فضاهای ورزشی منطقه

نقشه شماره(۱۲-۴): شعاع عملکردی فضاهای ورزشی شهر

نقشه شماره (۱۳-۴): سازگاری کاربری ورزشی با کاربری های مختلف شهر زنجان

نقشه(۱۴-۴): تراکم جمعیت  در شهر زنجان

نقشه(۱۵-۴): تراکم جمعیت  در شهر زنجان

نقشه(۱۶-۴): تراکم جمعیت  در شهر زنجان

نقشه(۱۷-۴): قیمت زمین در شهر زنجان

نقشه (۱۷-۴): مساحت زمین در شهر زنجان

فهرست نمودارها

نمودار (۱-۴): توزیع جمعیت شهر زنجان در مناطق مختلف شهر (۱۳۸۵)

نمودارشماره(۲-۴): فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک محلات

نمودارشماره(۳-۴) فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک منطقه یک

نمودارشماره(۴-۴) فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک منطقه دو

نمودارشماره(۵-۴) فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک منطقه سه

نمودارشماره(۶-۴) فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک منطقه چهار

نمودارشماره(۷-۴) فضاهای ورزشی شهر زنجان به تفکیک منطقه چهار